Από την παιδική μας ηλικία αρχίζουν να διαμορφώνονται οι διατροφικές μας προτιμήσεις οι οποίες μας ακολουθούν σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Οπότε είναι πολύ σημαντική αφενός η κάλυψη των διατροφικών αναγκών σε θρεπτικά συστατικά (έτσι ώστε να εξασφαλίσουμε υγιή και μέγιστη ανάπτυξη) και αφετέρου η υιοθέτηση ενός υγιεινού και ισορροπημένου διατροφικού σχήματος ως πρότυπο για τη υπόλοιπη ζωή μας.
Η παιδική παχυσαρκία ξεκινάει από κακές διατροφικές επιλογές, έλλειψη άσκησης και «δυτικού τύπου διατροφή» δηλαδή πρόχειρο φαγητό, υπερκατανάλωση ζάχαρης και κορεσμένων λιπών, ελάχιστα έως καθόλου φρούτα και λαχανικά. Αποτελεί τον προθάλαμο για αρκετές ασθένειες και προβλήματα υγείας όπως σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, τερηδόνα, υπερχοληστερολαιμία, οστεοπόρωση, καρδιαγγειακά νοσήματα και καρκίνο.
Αρχικά, λοιπόν, όσον αφορά τη διατροφή των νεογνών (πρώτοι 6 μήνες ζωής) έχει αποδειχθεί ότι το μητρικό γάλα είναι το καταλληλότερο. Περιέχει ορμόνες (π.χ. επιδερμικό αυξητικό παράγοντα) μακράς αλύσου πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, καθώς και βιταμίνες A και C. Θεμελιώνει ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα και προφυλάσσει από την παχυσαρκία. Ακόμη, το μητρικό γάλα έχει την ικανότητα να επανατοποθετεί το λίπος και να επεμβαίνει στη δημιουργία των λιποκυττάρων. Επίσης, προφυλάσσει από λοιμώξεις και παρεμβαίνει στην ανάπτυξη αλλεργιών. Συμπερασματικά, έχει την ιδανική αναλογία θρεπτικών συστατικών ώστε να υπάρχει ικανοποιητική ανάπτυξη και προφυλάσσει από παχυσαρκία και νοσήματα που σχετίζονται με τη διατροφή. Εάν δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί ο μητρικός θηλασμός, τότε συστήνεται τροποποιημένο αγελαδινό γάλα μέχρι και τον πρώτο χρόνο ζωής του παιδιού.
Ύστερα από τους πρώτους έξι μήνες μπορούμε σιγά-σιγά να εισάγουμε πολτοποιημένη τροφή ξεκινώντας με μικρές ποσότητες και σταδιακά να τις αυξάνουμε. Η βρεφική ηλικία είναι καθοριστική για τη διαμόρφωση υγιεινών διαιτητικών συνηθειών. Από τον 8ο μήνα και μετά, καλό είναι να εισάγουμε στη διατροφή του παιδιού, ψάρια και αυγά. Κάποιες καλές ιδέες για εισαγωγή στερεάς τροφής είναι τα πολτοποιημένα φρούτα και λαχανικά, σκέτα ή αναμεμειγμένα με γάλα, ρυζάλευρα ή δημητριακά χωρίς γλουτένη. Όταν πια το παιδί συνηθίσει τις στερεές τροφές μπορούμε να εισάγουμε πολτοποιημένο κρέας χωρίς λίπος ή όσπρια. Από το δεύτερο έτος της ηλικίας του ακολουθεί το διαιτολόγιο των ενηλίκων με μοναδική διαφορά την μεγαλύτερη ποσότητα γάλακτος.
Συνηθισμένο φαινόμενο είναι το παιδί να αποστρέφεται τροφές όπως λαχανικά ή κρέας και ψάρι που όμως είναι απαραίτητες για την ανάπτυξή του λόγω των θρεπτικών του συστατικών. Στην προσχολική ηλικία πρέπει το καθημερινό διαιτολόγιο να περιλαμβάνει τροφές από τις εξής ομάδες τροφίμων: φρούτα–λαχανικά, κρέας–αυγά, δημητριακά–όσπρια και γαλακτοκομικά. Παρακάτω καταγράφονται κάποιοι τρόποι ώστε να εισάγουμε ομαλά στην διατροφή του παιδιού τρόφιμα από την κάθε κατηγορία.
Φρούτα και λαχανικά
Αρχικά, καλό είναι να συνοδεύουμε το μεσημεριανό και το βραδινό φαγητό με σαλάτα. Πράσινη σαλάτα, αγγουροντομάτα, μία ντομάτα, διάφορα λαχανικά (πιπεριές, κρεμμύδια). Συστήνω να μην υπερβάλουμε στα μεγέθη των μερίδων, οπότε σωστό είναι να ξεκινάμε με μικρές ποσότητες είτε σε φρούτα, είτε σε σαλάτες. Αφήνουμε τα φρούτα σε εμφανή σημεία ώστε την ώρα του snack να τα προτιμήσει. Δεν φέρνουμε στο σπίτι τρόφιμα πλούσια σε λιπαρά (όπως π.χ. τσιπς). Μπορούμε να πολτοποιήσουμε τα φρούτα για να καταναλωθούν ως φρουτόκρεμα ή ως milk shake.
Κρέας και ψάρι
Φροντίζουμε να μην τοποθετούμε το κρέας ή το ψάρι σκέτα στο πιάτο, αλλά με συνοδευτικό (πουρές, ρύζι) και με σαλάτα ή μαζί με κάποια άλλη αγαπημένη του τροφή. Μία καλή πρόταση είναι μακαρόνια με κόκκινη σάλτσα και κιμά ή ψαροκροκέτες. Δεν ξεχνάμε ότι σημαντικό ρόλο παίζει η εντυπωσιακή εμφάνιση του φαγητού στο πιάτο και τα έντονα χρώματα. Γενικότερα, δεν πιέζουμε το παιδί να φάει και δεν χρησιμοποιούμε το φαγητό ως μέσο εκφοβισμού ή επιβράβευσής του. Πρέπει η κατανάλωση υγιεινών τροφών να συνδεθεί με θετικά συναισθήματα και χαλαρό και ήρεμο περιβάλλον. Αν πάλι δεν τις προτιμήσει την πρώτη φορά, δεν απογοητευόμαστε. Δοκιμάζουμε ξανά και ξανά μέχρι να αποφασίσει να δοκιμάσει.
Όσον αφορά τη δίαιτα στην παιδική ηλικία, πρέπει πρώτα να εκτιμηθεί αν το παιδί είναι παχύσαρκο ή υπέρβαρο σύμφωνα με τις καμπύλες ανάπτυξης που υπάρχουν στο βιβλιάριο υγείας.
Μέχρι την ηλικία των 2 ετών δεν κάνουμε δίαιτα στο παιδί.
Από 2 έως 5 ετών προσπαθούμε να διατηρήσουμε το βάρος του διότι είναι σε φάση ανάπτυξης και να του μάθουμε πώς ορίζεται η κανονική μερίδα και η φυσιολογική ποσότητα φαγητού.
Στην ηλικία των 6 με 11 αν το παιδί είναι υπέρβαρο δεν κάνουμε δίαιτα αλλά προσπαθούμε να διατηρήσουμε το σωματικό του βάρος. Αν, όμως, είναι παχύσαρκο η σωστή απώλεια βάρους είναι μισό κιλό το μήνα ή σε ακραίες περιπτώσεις λίγο λιγότερο από κιλό ανά εβδομάδα.
Στη διάρκεια της εφηβείας (12-17 ετών) συστήνεται η απώλεια βάρους να είναι μέχρι μισό κιλό το μήνα ή αντίστοιχα μέχρι ένα κιλό την εβδομάδα.
Γενικότερα δεν συστήνονται αυστηρά και ακραία διαιτολόγια στα παιδιά, καθώς είναι στη φάση της ανάπτυξης μέχρι και το τέλος της εφηβείας τους. Ειδικότερα, προτείνεται φυσιολογικό μέγεθος μερίδων στο μεσημεριανό και στο βραδινό γεύμα καθώς και η μη κατανάλωση έτοιμων σκευασμάτων και γλυκών. Πρέπει (ιδανικά) να καταναλώνει 2 μεγάλα γεύματα (μεσημεριανό βραδινό) και 3 ενδιάμεσα (πρωινό, δεκατιανό, απογευματινό) με τη μορφή φρούτων-δημητριακών-γαλακτοκομικών. Δεν πρέπει να παραλείπουμε το πρωινό γεύμα, καθώς χαρίζει ενέργεια για όλη την υπόλοιπη μέρα. Μαζί με τα κυρίως γεύματα, συστήνεται η κατανάλωση μισού (έως ένα) πιάτου λαχανικών. Τέλος, καλό είναι να περιοριστούν τα αναψυκτικά καθώς περιέχουν ζάχαρη και περιττές θερμίδες που οδηγούν σε παιδική παχυσαρκία και κατόπιν σε κακές διατροφικές συνήθειες κατά την ενηλικίωση. Παρ’ όλα αυτά σε μικρότερο βαθμό μπορούν (και πρέπει) να δοκιμάζουν γλυκά, ώστε να μη νιώθουν ότι στερούνται διατροφικά.
Συνοψίζοντας, καλό είναι να έχουμε υπόψη μας τους λόγους που οδηγούν σε παχύσαρκα παιδιά (κοινωνικά-ψυχολογικά-ορμονικά αίτια, κληρονομικότητα, κακή διατροφή), όμως αυτό που δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε είναι πως οι ίδιοι οι γονείς πρέπει να αποτελούμε διατροφικά πρότυπα για τα παιδιά μας τόσο διατηρώντας ένα ισορροπημένο καθημερινό διατροφικό σχήμα (πότε/πόσο τρώμε), όσο και στις επιλογές μας σε τρόφιμα και ποτά (τι τρώμε).
